.jpg)
Chúng
ta đang sống trong thời đại mới - thời đại văn minh, khoa học, nhất là sự phát
triển vượt bậc của ngành công nghệ thông tin; nó đã làm cho cuộc sống con người
ngày được nâng cao. Đáng tiếc thay giá
trị đạo đức đang bị xói mòn bởi chủ nghĩa thực dụng, duy vật chất, kéo theo
đó là cả một hệ lụy. Hơn nữa, giới trẻ
ngày nay chạy theo lối sống hưởng thụ, mà họ cho là hợp thời, sành điệu; họ
bỏ qua những giá trị đạo đức là nền tảng
cốt yếu của con người. Vấn đề này đang là thách đố cho các nhà giáo dục
cũng như những người có trách nhiệm.
1. Tình trạng đạo đức của giới trẻ
“Giới trẻ là tương lai của Giáo hội và nhân
loại”. Đó là câu khẳng định nhiều người đã biết. Nhưng đối diện với thực tế thì
ai cũng thấy lo lắng cho tương lai ấy. Liệu nó có tốt đẹp như người ta tưởng
không? Cứ như thực tế hiện nay thì nhân loại sẽ đi tới đâu, khi giới trẻ sống
thực dụng chỉ chạy theo những giá trị vật chất mà bỏ quên những giá trị tinh
thần.
Tình
trạng giới trẻ sống buông thả, không coi trọng những
giá trị đạo đức đã và đang diễn ra ở nhiều nơi. Bằng chứng là các phương tiện
truyền thông đã liên tiếp đăng tải các bài viết phản ánh về thực trạng này.
Chúng lôi kéo bè cánh để đánh nhau (cả trai lẫn gái), thậm trí hành hung cả
thầy cô giáo, rồi con giết cha, anh giết em; trẻ vị thành niên cũng gây ra
nhiều vụ án mạng. Những hành vi tàn bạo này được đăng trên mặt báo chỉ là tảng
băng nổi, thực tế còn nhiều hơn nữa. Cách đây không lâu người ta choáng váng vì
một đoạn video clip nữ sinh đánh bạn đăng tải trên Internet. Trong clip này,
một cô bé đang bị một nữ sinh tóc ngắn vừa đánh tới tấp vào mặt vừa chửi tục
với kiểu "dạy dỗ" rất “anh chị”. Trong khi đó, nhiều học sinh khác
ngồi chễm chệ ở ghế đá và thản nhiên nhìn vụ đánh hội đồng này. Một thái độ vô
cảm không thể ngờ được! Sau đó, dư luận lại đau lòng và kinh hãi trước tình
trạng gia tăng bạo lực học đường của nữ sinh Việt Nam
Bên cạnh đó, tình
trạng sống thử và quan hệ tình dục trước hôn nhân ngày càng tăng cao. Theo
Tiến sĩ Tâm lý Huỳnh Văn Sơn, Đại học Sư phạm Tp. HCM, việc các bạn trẻ quan hệ
trước hôn nhân không chỉ ảnh hưởng của văn hóa Phương Tây mà còn do lối sống
quá dễ dãi, đánh mất truyền thống tốt đẹp của người Á Đông, đó là: tôn trọng lễ
nghĩa gia phong, nam nữ thọ thọ bất tương thân, nét đẹp của người con gái là
thùy mị nết na…. Đồng thời, tình trạng nạo pha thai cũng đang ở mức báo động.
Theo GS.BS Nguyễn Thị Ngọc Phượng - giám đốc Bệnh viện Phụ sản Từ Dũ, TP.HCM -
cho biết: thực trạng nạo phá thai rất đáng lo ngại. Mỗi năm, tại Việt Nam
Hơn nữa, một số đông bạn trẻ đang chạy theo vòng
xoáy của “văn hóa tốc độ”. Từ những sách báo không lành mạnh, đến những băng
đĩa phim sex được trao cho nhau cách dễ dàng, từ những quán Karaoke buổi tối
đến những vũ trường, quán bar thâu đêm, rồi vào những ngôi nhà nghỉ. Mặt khác,
tình trạng đua xe diễn ra ở nhiều nơi. Ngay tại Thị xã Thủ Dầu Một, vào những
đêm cuối tuần, khoảng 200 bạn trẻ tụ tập đua xe làm cho Cảnh sát Giao thông
cũng phải “bó tay”.
Chính những tình trạng trên là con đường dễ dàng
đưa giới trẻ vào những sai phạm, nhúng sâu vào vũng lầy tội lỗi. Đây là một hồi
chuông báo động cho chúng ta.
2. Nguyên nhân tha hoá đạo đức của giới trẻ
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng tha
hoá đạo đức của giới trẻ, nhưng chỉ xin đơn cử một vài nguyên nhân sau:
2.1 Nguyên nhân bản thân
Do lối sống thiếu ý thức, sống buông thả, đua
đòi; đặc biệt là các bạn lạm dụng tự do để làm những chuyện phi đạo đức. Và các
bạn đã hiểu sai cái tự do đó, tự do không phải là làm những gì mình thích, tự
do phải là một giá trị để đảm bảo hạnh phúc của mình và người khác. Nói như
Jean Cocteau: “Cái thảm kịch của giới trẻ, chính là giới trẻ bị đặt vào tình
trạng không thể không vâng lời vì sự tự do quá đáng.”
2.2 Nguyên nhân từ gia đình
“Gia đình chính là một phần tử của xã hội, gia
đình mà tốt đẹp thì xã hội mới tốt đẹp được”. Đây chính là bài học giáo dục
công dân của cấp II. Thế mà gia đình trong xã hội chúng ta ngày nay có những
“lỗ hổng” rất lớn, hầu như người nào sống biết người đó: cha có việc cha, mẹ có
việc mẹ, ai cũng phải vật lộn với cuộc sống, với đồng tiền. Sau giờ làm, cha
bận “tiếp khách” ở quán nhậu, mẹ bận việc nhà, thế là cha mẹ không có thời gian
dành cho con cái, bữa cơm gia đình thường không có đủ mặt, chưa kể cha mẹ còn
xích mích cãi vã, thế là sự “quan tâm” của cha mẹ với con cái chỉ là có tiền
cho con đi học, học chính quy, học thêm, học đàn, học nhạc, học võ... Và thay
vì khuyên bào thì chỉ là quở trách và la mắng. Dần dà con cái không biết nương
tựa vào ai, không biết tâm sự cùng ai. Một số sinh ra cách sống đơn độc, nhút
nhát, khó gần; số khác sẽ tụ tập với những kẻ “cùng tâm trạng” để quậy phá xưng
hùng xưng bá, sống bất cần đời. Và để lấy “số má” với bạn bè, chúng sẽ làm bất
cứ gì, chơi bất cứ thứ chi để chứng tỏ “đẳng cấp”, “thua trời một vạn không
bằng kém bạn một li”.
Đúc kết kinh nghiệm giáo dục con cái, ông cha ta
đã từng khẳng định: “Dạy con từ thuở còn thơ”, cũng tựa như uốn cây tre, phải
uốn từ lúc tre còn non. Nhưng xem ra nhiều gia đình ngày nay không coi trọng
điều này, không quan tâm đến việc xây dựng nếp sống có văn hóa trong gia đình,
cha mẹ thiếu gương mẫu về đạo đức, về lối sống và cũng không quan tâm dạy bảo
con cái. Có bao nhiêu bậc cha mẹ hiện nay chịu bỏ thời gian dạy con cái biết
cách đối nhân xử thế, biết tôn trọng mình và tôn trọng người khác, dạy con lòng
khoan dung, độ lượng, vị tha và những chuẩn mực giá trị đạo đức mà con người
phải sống theo và tôn trọng với tư cách là một con người?
2.3 Nguyên nhân từ nhà trường
Nhà trường cũng không khác gia đình mấy, bởi nhà
trường hiện nay cũng chỉ đề cao việc nhồi nhét kiến thức, đề cao việc “đào tạo
nguồn nhân lực để đáp ứng nhu cầu nhân lực của nền kinh tế”. Việc giáo dục đạo
đức, giáo dục công dân cho người học gần như bị bỏ quên hoặc bị xem là thứ yếu.
Trong khi đó, vai trò của trường học đâu chỉ bó hẹp trong việc dạy nghề mà còn
phải truyền tải cho người học những giá trị, chuẩn mực của xã hội để họ trở
thành những con người toàn diện, biết sống và biết tôn trọng người khác. Thậm
chí một số trường học còn là nơi dung dưỡng điều xấu, bởi ta mới chỉ nói không
với tiêu cực và bệnh thành tích trong giáo dục. Chính vì chỉ quan tâm đến việc
nhồi nhét kiến thức nên trường học chỉ có thể đào tạo ra những con người đầy
tri thức, thông thạo các kỹ năng mang tính công cụ nhưng không phải là những
người trí thức thật sự. Chính vì không phải là người trí thức nên những “sản
phẩm giáo dục” ấy rất “hồn nhiên” gây tổn hại đến người khác và vi phạm pháp
luật. Lối sống tha hóa đạo đức của một bộ phận không nhỏ của giới trẻ trong xã
hội ta có một nguyên nhân cần nhấn mạnh là do ảnh hưởng của những gì đang diễn
ra trong cuộc sống hiện nay.”
2.4 Nguyên nhân từ xã hội
Nếu chúng ta nhìn vào những gì đã và đang diễn ra
hằng ngày sẽ thấy những hiện tượng tha hóa đạo đức không phải là hành động bộc
phát, mà hầu như chúng tuân theo “quy luật nhân quả”; những hành vi đáng tiếc
đó được “lập trình” từ trước do những ảnh hưởng không mong muốn của xã hội. Lối
sống tha hóa đạo đức đó là do ảnh hưởng của cuộc sống hiện đại. Có người đã
nói: cuộc sống càng hiện đại bao nhiêu thì giới trẻ ngày càng hư hỏng bấy
nhiêu. Và cuộc sống càng văn minh hiện đại bao nhiêu thì hình như con người
càng làm nô lệ cho nhiều thứ chán nản, thất vọng. Khi đó họ tìm đến với rượu
bia, xì ke, ma tuý, thuốc lắc, ăn chơi trác táng.
Hơn nữa, do sống trong cơn lốc của nền kinh tế
thị trường, giới trẻ khó đứng vững được trước những thay đổi chóng mặt của nó.
Họ phải chạy theo những giá trị vật chất, những thứ đảm bảo cho một cuộc sống
thoải mái hơn về tiện nghi. Với xu thế đó, họ không có thời gian để thưởng thức
những giá trị tinh thần cao đẹp như những liều thuốc an thần. Thay vào đó, họ
cứ lao đầu vào dòng đời ngược xuôi tốc độ, cạnh tranh. Trong thời đại này, ai
bình chân người đó sẽ chết đói, có người cho rằng “thật thà ăn cháo, láo nháo
ăn cơm”; nếu cứ sống một cách lương thiện thì áo chẳng có mà mặc, cơm chẳng có
mà ăn, nói chi là “ăn no mặc ấm, ăn sung mặc sướng”.
Nhìn vào thực tế, ta thấy được những hậu quả do
sự phát triển của xã hội, do lối giáo dục từ chương, nhồi sọ, và do cơ chế quản
lý. Đó là một lối sống buông thả, gian lận trong thương trường và hưởng thụ quá
độ. Những vụ việc như “múa kiếm”, tham ô tham nhũng của người lớn được du di
cho qua không thể không khiến người trẻ nghĩ rằng “làm sai cũng chẳng sao cả”,
vì đâu có thấy những hành vi đó bị trừng phạt thích đáng. Hơn nữa, do hội nhập
văn hoá làm cho giới trẻ sống “tây hoá” không còn biết đến nền tảng đạo đức của
con người. Từ đó, nẩy sinh ra nhiều kiểu sống bệnh hoạn, làm băng hoại những
giá trị truyền thống văn hoá. Trong mục “Gặp gỡ đầu tuần” của báo Phụ Nữ ngày
21 tháng 03 năm 2009, cố Thạc sĩ Tâm lý Nguyễn Thị Oanh cho biết: “Dường như xã
hội chưa quan tâm đến việc giáo dục nhân cách cho giới trẻ”. Mối quan ngại của
bà là mặc dù ngày nay lãnh vực khoa học kỹ thuật, kinh tế phát triển rất nhanh
nhưng xã hội khó lòng đi lên nếu thế hệ trẻ không coi trọng việc học và rèn
luyện đạo đức làm người.
3. Để củng cố đạo đức của giới trẻ
3.1 Về phía bản thân
Mỗi bạn trẻ chúng ta hãy sống đúng chuẩn mực đạo
đức của con người, trau dồi, học hỏi những bài học trong cuộc sống về sự công
bằng, bác ái với những người xung quanh và phải có quyết tâm muốn thay đổi
chính bản thân mình. Ngoài ra, cần phải học hỏi những tấm gương của những người
đạo đức trong xã hội hiện tại. Chẳng hạn như cô Hùynh Tiểu Hương có lòng nhân
ái: Cô Huỳnh Tiểu Hương là một tấm gương sáng ngời về lòng Nhân ái. Cô đã lấy
hạnh phúc của những người bất hạnh làm hạnh phúc của mình. Lòng thương người
của cô đã làm rung động bao trái tim con người Việt Nam
3.2 Về phía gia đình
Gia đình đóng một vai trò rất quan trọng trong
việc hình thành nhân cách con người. Gia đình là ngôi trường đầu tiên của con
người, từ đó những đứa trẻ học được nhân cách làm người. Vì thế, muốn cho con
cái trở nên tốt, gia đình phải là nơi mọi người sống yêu thương, nâng đỡ và đùm
bọc lẫn nhau. Các thế hệ cùng chung sống phải biết quan tâm tới nhau, thì người
trẻ sẽ có nền tảng đạo đức tốt. Hay nói cách khác, giới trẻ sống trong gia đình
đó sẽ rập theo nếp sống của cha ông họ. Đồng thời, gia đình phải sống hạnh
phúc, nơi đó cha mẹ và con cái sống hài hoà với nhau, người trẻ sẽ cảm nhận
được những giá trị cao đẹp như: hạnh phúc, lắng nghe, yêu thương, tha thứ, nâng
đỡ và chấp nhận những khác biệt của nhau…
Bên cạnh đó, trong một thế giới đang đề cao sự
thỏa mãn tức thời, những ham muốn bản năng, thì gia đình có vai trò rất quan
trọng trong việc khơi dậy ý thức về cái tốt và cái xấu, về cái đáng làm và
không nên làm. Theo chuyên viên tư vấn Lý Thị Mai, Trung tâm Tư vấn Hôn nhân và
Gia đình TPHCM cho biết: “Cha mẹ đóng vai trò rất lớn trong việc giáo dục con
cái cũng như dạy con cách sống, cách làm người”.
3.3 Về phía nhà trường
Môi trường giáo dục nhà trường không chỉ là nơi
trang bị kiến thức mà còn phải quan tâm đến việc giáo dục nhân cách, đạo đức
cho các bạn trẻ. Một khi nhà trường biết quan tâm đúng mức về giáo dục đạo đức
cho giới trẻ thì kết quả sẽ khả quan hơn. Vấn đề này thấy rõ trong các trường
Công giáo và các cơ sở nội trú của các nhà Dòng. Các học sinh, sinh viên khi
được giáo dục ở đó, họ không chỉ biết sống lễ phép với mọi người mà còn sống
gương mẫu, ngoan ngoãn, biết quan tâm yêu thương mọi ngưòi. Theo Tiến sĩ Huỳnh
Văn Sơn, Trưởng khoa Tâm lý Đại học Sư phạm TPHCM cho rằng: “Nhà trường không
nên chú tâm vào việc dạy kiến thức mà quên đi việc dạy các em nên người. Hơn
nữa, mỗi thầy cô giáo phải là tấm gương đạo đức cho các em noi theo”.
3.4 Về phía xã hội
Xã hội nên quan tâm đến giới trẻ, tạo những cơ
hội cho họ, giúp họ sống theo chuẩn mực đạo đức của xã hội, nhất là những người
lầm lỡ, giúp họ trở thành những con người có ích cho xã hội. Tiến sĩ Tâm lý
Đinh Phương Duy cho biết: “Giới trẻ ngày nay, không phải là họ không muốn sống
cho ra người mà còn muốn sống tốt hơn nữa”. Có người đã nói: “Cơn khát làm một
người sống lương thiện, sống đạo đức cháy âm ỉ trong tâm khảm của họ. Chính vì
thế, họ đang cần được xã hội quan tâm giúp đỡ, nhất là mở những lớp học về cách
ứng xử trong cuộc sống. Đồng thời họ mong muốn những người có trách nhiệm nên
làm gương cho họ”.
Thay lời kết
Để phát triển xã hội bền vững, những nhà giáo dục
và những người có trách nhiệm phải có một hướng đi đúng đắn cho thế hệ trẻ hôm
nay. Trong giá trị đạo đức, cần định hướng để họ có một lý tưởng sống, biết xây
dựng cuộc sống trên những giá trị cao đẹp. Đồng thời, mọi người cần quan tâm
đến những giá trị đạo đức, nhất là cần áp dụng những cách giáo dục mới vào việc
đào tạo thế giới trẻ, vì họ là rường cột của xã hội. Giáo dục theo lối mới là
giáo dục bằng tình thương yêu, nâng đỡ.
Hơn nữa, chúng ta cần nhìn vào tình hình thực tế
để cảnh giác hơn đối với những cạm bẫy đang cám dỗ giới trẻ, như nhà báo Lưu
Đình Triều, khi đọc xong cuốn sách “Sài Gòn by night, những hồi chuông cảnh
báo” đã phát biểu: “Là một sự nhắc nhở. Nhắc cha, nhắc mẹ, nhắc anh chị, nhắc
nhà trường, nhắc đoàn thể xã hội đừng lơ là, mất đi sự cảnh giác đối với những
cạm bẫy đang giăng chờ con em mình… Hãy ngăn chặn cái xấu từ xa, trước khi nó
hình thành và phát triển”. (Cù Mai Công, Sài Gòn by night, tr. 120). Toàn xã
hội cần phải làm nhiều hơn nữa để giáo dục một thế hệ trẻ có đạo đức, có lý
tưởng sống để có thể đứng vững trước mọi thách thức và sóng gió trong cuộc đời.
Tu sĩ Lôrensô Vũ Văn Trình MF
(WGPSG)
.jpg)
